Göz tembelliği (Ambliyopi) nedir?
Göz tembelliği, genellikle çocukluk döneminde gözde ve göz sinirinde yapısal bozukluk olmamasına rağmen görme kapasitesinin düşük olmasıdır. Bu durum, beynin iki gözden gelen görüntüleri işlemesindeki dengesizlikten kaynaklanır. Göz tembelliği genellikle tek gözde meydana gelir ve erken yaşlarda tedavi edilmezse kalıcı hale gelebilir.Kritik dönem denen 3-7 yaş arasında tedavisi daha kolaydır. Bu sebeple çocukları küçük yaştan itibaren şikayetleri olmasa bile düzenli olarak muayene ettirmek gerekir. Unutulmamalı ki küçük bir çocuğun tek gözündeki görme azlığını kendiliğinden farketmesi kolay değildir.
Göz tembelliğinin nedenleri nelerdir?
En önemli göz tembelliği sebebi iki göz arasındaki numara farkıdır. İki göz arasındaki hipermetrop ve/veya astigmat farkının büyük olması en sık ambliyopi nedenidir. Bazen yüksek miyop ve miyop-astigmatlarda da tembellik görülebilir.Göz kayması (şaşılık) da yaygın bir tembellik sebebidir. Sürekli tek gözün kayması, iki gözün de zaman zaman kaymasına göre tembellik riskini daha fazla arttırır. Çünkü sadece bir göz kayıyorsa beyin o gözü kullanmıyor demektir.
Daha az görülen ama çok önemli bir ambliyopi sebebi de doğuştan katarakttır. Ilk yaş görme gelişiminin en önemli dönemidir. Bunun için bütün çocuklar en geç 1 yaşına kadar göz muayenesi olmalıdır.
Doğuştan kapak düşüklüğü veya korneada leke bulunması gibi sebeplerle de tembellik oluşabilir.
Ambliyopi (göz tembelliği) tedavisinde neler yapılabilir?
Tedavideki amaç hem tembelliğin sebebini ortadan kaldırmak, hem de tembelliğin kendisini tedavi etmektir. Göz tembelliği tedavisi, hastanın yaşına, görme keskinliğine, altta yatan nedenlere ve hastalığın şiddetine bağlı olarak değişir.- Gözde kırma kusuru bulunmasına bağlı hastalarda ilk yapılması gereken doğru gözlüğü belirlemektir.
- Şaşılık durumunda gözlükle kısmen fayda sağlanabilse de, genellikle cerrahi gerekir.
- Katarakt hastalarında cerrahi tek seçenektir.
- Göz kapağı ve kornea bozukluğuna bağlı tembellikte de genellikle cerrahi gerekir.
Sonuç olarak hemen her zaman günlük yaşantımızda hayati önemi olan 3 boyutlu görme (derinlik hissi) ve cisimleri daha rahat ayırt etmemizi sağlayan "kontast duyarlılığı" bozulur. Ayrıca el-göz koordinasyonu ve uzaysal konum algılaması gibi global hareket algılaması bozuklukları oluşabilir. Göz tembelliği hastalarının yetişkin hayatta derinlik hissi gerektiren pek çok işte başarılı olma şansı çok azdır.
Kapatma tedavisi
Tembelliğin tedavisinde en yaygın kullanılan bir yöntemdir.Çalışmalarda ilk 7 yaşta günde 3-6 saat arası aralıksız kapatmanın görme seviyesini belirgin olarak arttırdığı gösterilmiştir. Bu sırada gözü çalıştıracak bilgisayar oyunu, yakından tv seyretme gibi hareket, renk ve ışıklı uyaranlar kapatmanın etkisini arttırır. Kapatma yapılan hastalar okul yaşında olduğu için arada en az 1 saat kitap okuma da diğer aktivitelere eklenmelidir. 7 yaşından sonra beyinde plastisite denilen gelişme ve öğrenme kapasitesi azaldığı için kapatmanın etkisi bitmemekte ancak azalmaktadır. Damla tedavisi; kapatma yapmayan/yapamayan çocuklarda diğer bir seçenek, sağlam gözün görmesinin damla ile azaltılıp diğer gözün çalışmaya zorlanmasıdır. Kapatma veya damla ile kapatma görme seviyesini arttırabilse de, maalesef derinlik hissi ve uzaysal algılamada gelişme sağlamamaktadır. Daha etkin kapatma yapabilmek veya yetişkinlerde de tembelliği tedavi edebilmek için bazı deneysel ilaçlar denenmiş ancak henüz başarılı bir ilaç bulunamamıştır.
CAM tedavisi ve Sinoptofor
Geçmişte yoğun kullanılan günümüzde daha nadir tercih edilen yöntemlerdir.Dikoptik tedavi
Ambliyopi tedavisindeki en güncel yaklaşımlardan biridir. Son yıllarda uygulanmaya başlanan ve iki gözü birden çalıştıran bilgisayar destekli ve 3 boyutlu bir tedavidir. Uygun hastalarda 10 yaşından sonra da etkili olabilmektedir. 3 boyutlu görmeyi geliştirmesi ve kapatma yapmayan çocuklarda daha rahat uygulanabilmesi en büyük artılarıdır. Genel olarak başlangıç görme seviyesi ne kadar yüksekse, kazanç da o kadar yüksek olmaktadır. Bilimsel çalışmalarda kapatma çağındaki ve düşük görme keskinliği olan çocuklarda da kullanılmaktadır.Kliniğimizde Dikoptik tedavi uygulanmaktadır.